Wat is compassie?

David Dewulf: ‘Je durven laten raken door een ander op een manier dat je in beweging komt. De definitie zou kunnen zijn: ‘Liefde die pijn ontmoet en liefdevol zorg draagt.’ Compassie bestaat in wezen uit vier elementen.’

1. Pijn ‘echt’ zien

Dewulf: ‘Het eerste element vraagt de openheid en bereidheid om lijden onder ogen te durven zien. Als je je blik afwendt van pijn, ongemakken, tegenslagen en onzekerheden die er zijn, kan er geen compassie volgen. In onze cultuur zijn we gewend om ons af te wenden van pijn en lijden. Het moet allemaal goed en gelukkig zijn. We willen of durven het niet zien en weten niet hoe we ermee moeten omgaan of hebben het idee dat het leven mislukt is door de aanwezigheid van lijden.
Maar neem je eens voor om pijn die je ontmoet echt te zien, zonder poging het beter te maken of te verlichten. De rauwe, ongeparfumeerde werkelijkheid onder ogen zien. Hoe is dit?

In onze cultuur zijn we gewend ons af te wenden van pijn en lijden

Vaak zie je het ook gewoon niet omdat je te druk bent of teveel met jezelf bezig, met je eigen doelen en plannen. Merk eens op hoe (on)vriendelijk je bent als je gehaast bent. Voor jezelf, voor je kinderen. Misschien wil je jezelf eens toestemming geven om te ‘onthaasten’ en gedurende de dag soms een moment te nemen om jezelf eraan te herinneren vriendelijk en liefdevol te zijn, voor jezelf, maar ook open voor alles wat zich aandient.’

2. Meevoelen en dieper begrijpen

‘Meevoelen vraagt moed omdat het pijnlijk is. Als je pijn meevoelt, voel je zelf ook de pijn en onze automatische reactie is om dat niet te willen. Het gaat ook dieper, het is ook begrijpen wat die pijn betekent, ook in de grotere context van het leven van iemand anders. Contact maken met wat de pijn of ervaring inhoudt voor de ander. Je gaat als het ware in de schoenen staan van de ander, meer het volledige plaatje zien. Dan hebben we het in feite over empathie. Empathie is overigens niet per definitie ethisch. Het kan ook ‘misbruikt’ worden door iemand die de zwakke kanten van de ander kent, zoals in het ergste geval bijvoorbeeld een folteraar de ander kan treffen door te dreigen zijn of haar kind iets aan te doen. Je kent de zwakke plek…’

Empathie kan ook misbruikt worden

David Dewulf

3. De diepe wens dat het beter gaat

‘Het derde element is de liefdevolle wens tot verzachting of dat het beter gaat met die persoon, of met jezelf als die compassie zich richt op jezelf. Dit kan moeilijk zijn omdat we ons vaak richten op sterk zijn, doorzetten en niet flauw doen. Eerder dan op pauzeren als het nodig is, met tedere koesterende aandacht voor de pijn die gevoeld wordt. Liefdevolle wensen zijn een uiting van oprechte betrokkenheid. We kunnen dit met meditatie cultiveren.
Compassie kan een spontane impuls zijn vanuit je hart. Het beeld van de puppy kan dit verduidelijken. Bij mindfulness wordt dit beeld gebruikt om vriendelijkheid te geven aan ronddwalende gedachten. Je bent begripvol voor je gedachten net zoals je vertederd wordt door de grimassen, de avonturen en gekke streken van een puppy, terwijl je liefde blijft stralen. Dat is je metta, je liefdevolle vriendelijkheid.
Stel je nu voor dat je de puppy plots hoort janken en je ziet dat zijn pootje vastzit tussen de deur. Het gevoel dat je dan ervaart en de wens, zelfs non-verbaal, om deze pijn zo snel mogelijk te verlichten, is compassie. In deze kwaliteit vind je een zekere warmte terug.’

4. Helpen en soms niets doen

‘Het vierde element is de daadkracht om te doen wat je kan om het lijden van anderen en jezelf te verzachten. Door iemand bij te staan, emotioneel of materieel. Daarin is de balans met zelfcompassie belangrijk; je kan niet alles doen.
En tegelijkertijd begrijpt de wijsheid van compassie dat je de ander niet kan ‘redden’, maar alleen kan ondersteunen. Lijden kan noodzakelijk zijn om diepere inzichten op te doen en een rijker mens te worden.

Je kunt niet alles doen voor de ander en voor iedereen

In de Tibetaanse traditie wordt voor compassie het beeld gebruikt van een moeder die haar kind dat meegesleurd wordt door een rivier achterna holt. De moeder heeft geen armen dus kan ze haar kind niet redden. Maar ze koestert de meest vurige en oprechte wens dat het kind zichzelf kan redden. Dan is het soms nodig om compassie aan jezelf te geven voor de machteloosheid die je ervaart. De wijsheid van compassie laat je zo ook ervaren dat je jezelf niet kunt vrijwaren van pijn. Dat je niet alles kunt doen voor de ander en voor iedereen. Je zult ook aan jezelf moeten denken. Wel kan je liefde geven aan de pijn en dat zal je ondersteunen temidden van de uitdagingen in het leven.’

Wat betekent compassie voor u?

‘Compassie betekent voor mij persoonlijk oprecht zijn met jezelf en je leven, jezelf niet wijsmaken dat je het allemaal alleen kan en verbondenheid eren.’

Waarom hebben wij compassie nodig?

‘Omdat er zoveel lijden is en we dit niet langer kunnen ontkennen. De menselijke hersenen zijn ook gemaakt volgens het principe ‘wij hebben elkaar nodig’, versus de staat van de reptiel waarin het ‘ieder voor zich’ is.’

Waarom staat compassie zo in de belangstelling?

‘Dat ligt in dezelfde lijn als waarom mindfulness zo in de belangstelling staat. We stappen een beetje af van de klassieke ‘verstandelijke’ benadering om mensen hun welzijn te verbeteren. In het woord psycholoog zit ‘logos’, dat betekent rede en de benaderingen zijn dan voornamelijk op het denken gebaseerd, terwijl bij mindfulness en compassie het gevoel meer ruimte krijgt. Het komt omdat we in essentie ‘human beings’ zijn in plaats van ‘human doings’. Het gevoel wordt in ere hersteld en collectief wordt meer en meer erkend dat ook gevoel het recht heeft er te mogen zijn. En dan hebben we natuurlijk een vaardigheid nodig om daarmee om te kunnen gaan. Zeker met de pijnlijke gevoelens en daarvoor is compassie heel belangrijk.’

Een puppy kan ons leren wat de hartimpuls van compassie is

Aanbevolen literatuur

DE WEG VAN ZELFCOMPASSIE – David Dewulf

In dit boek vind je een bundeling van krachtige wijsheden om beter om te gaan met de stormen van je leven. Het biedt een stappenplan van 8 weken met concrete tools, herkenbare verhalen, fijne inzichten, oefeningen en mooie meditaties om zelfcompassie toe te passen in elk facet van je leven. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat zelfcompassie aan de basis ligt van meer zelfvertrouwen, minder faalangst, meer doorzettingsvermogen, meer optimisme en minder zelfkritiek. Het promoot ook gedrag dat je gezondheid bevordert.

Aanbeveling:
‘Dit boek is gevuld met wijsheid uit het hart. David Dewulf deelt zijn diepe begrip van hoe we soms vastraken in moeilijke emoties, en schenkt ons helende meditaties die ons hart opnieuw bevrijden.’
–Tara Brach, Ph.D., auteur van ‘Je hart als schuilplaats’ en ‘Radicale aanvaarding’.

Dit interview met David Dewulf
werd eerder geplaatst op Yogisan