Door: Corine Lepoutre
Het leven met een narcist kan in het begin spannend en opwindend zijn. Een narcist voelt zich over het algemeen speciaal en bijzonder. Dat kan aanvankelijk best aantrekkelijk lijken, omdat hij onverwachte presentjes regelt, deuren opent die je niet voor mogelijk hield en je bovenmatig in de watten legt. Tot de keerzijde zich openbaart, en die is net zo extreem als de eerdere verwennerij.
Helen van narcistische mishandeling is mogelijk, sterker nog, het geeft je de kans jezelf diepgaand te leren kennen en doorgronden. Maar het vergt moed en doorzettingsvermogen om de strijd tegen narcistisch misbruik aan te gaan. Want niets is wat het lijkt, soms denk je dat je zelf gek bent. Maar dat is niet zo. Je bent daarentegen een prooi van iemand die voortdurend zijn trukendoos op jou loslaat, die je manipuleert en voor de kar spant. Maar er is hoop, want zodra je het spel doorziet kan je er iets aan doen. Je kunt inzicht krijgen in hoe de ander, maar vooral ook hoe jijzelf functioneert. Je kunt leren je patronen en automatismen te veranderen.
Verantwoordelijkheid afschuiven
De narcist kenmerkt zich hoofdzakelijk door het uitbesteden van het vuile werk aan mensen in zijn omgeving. Hij gebruikt de ander om zijn doel te bereiken. Je wordt in zijn complot getrokken. En omdat de narcist mensen uitzoekt die empathisch zijn, lukt dit ook zo goed. Als jij een narcistische ouder of partner hebt zal je vast weten dat jij hem (of haar) geen strobreed in de weg moet leggen. Jij moet incasseren en vooral altijd de verstandigste zijn. Niet tegenspreken, wel mooi weer spelen. Niet meebeslissen, wel de rommel opruimen. En als je een keer een vraag stelt of kritisch bent, duurt het niet lang voor de narcist je toch weer weet te overtuigen. Want overtuigingskracht is ook zo'n eigenschap; als geen ander is de narcist in staat zijn charmes in de strijd te werpen en te manipuleren met woorden en voorbeelden tot jou niets anders overblijft dan toe te geven. Al is het maar voor de lieve vrede, maar vaker nog omdat je opnieuw bent overgehaald door het mooi gepresenteerde verhaal.
Het voetstuk
Een narcist waant zich boven anderen verheven, neemt graag de leiding en denkt dat hij superieur en bijzonder is. Hij wil het beste van het beste en showt daar graag mee. Vanzelfsprekend heeft de narcist het beste hotel, de beste specialist, de beste auto en de beste contacten. Daarnaast vertelt de narcist in geuren en kleuren hoeveel bewondering hij afdwingt: in het ziekenhuis krijgt hij een voorkeursbehandeling en in een restaurant zit hij aan het beste tafeltje. Al dan niet verzonnen of aangedikt, want een narcist leeft in een illusie. Hij fantaseert zijn verhalen of maakt ze minstens mooier. Verder zorgt een narcist dat hij altijd over geld beschikt, al dan niet van hemzelf. Hij gebruikt materiële bezittingen om zich veilig te voelen. Als hij werkt - vaak ook ritselt hij op een andere manier zijn Euro's bij elkaar - delegeert hij de minder interessante taken. Je voelt je onhandig en tekort schieten als je voor of met een narcist werkt, je doet het niet gauw goed.
Betoverd en gemanipuleerd
Een narcist is niet aanspreekbaar op zijn gedrag. Van zijn
omgeving daarentegen vraagt hij een enorme toewijding. In de omgang
met een narcist moet je op je tenen lopen. Er wordt een
schijnrealiteit gecreëerd waar jij je ook aan dient te houden. Je
leeft in een illusionaire wereld waar je geen grip op hebt. Er
wordt veel gepraat en herhaald zodat je de schone schijn gaat
geloven en misschien wel deelgenoot wordt in de grootheidswaan of
het uitverkoren zijn. Tot blijkt dat je steeds verder van jezelf en
je integriteit vervreemd raakt. Alsof je gehypnotiseerd bent,
betoverd door handig manipuleren.
Het kan lang duren voordat je door hebt dat je met iemand te maken
hebt die, in meerdere of mindere mate, een persoonlijkheidsstoornis
heeft. De weg terug naar jezelf is moeilijk, omdat de narcist geen
mededogen kent. Jouw empathie is tot het uiterste opgerekt, maar je
hoeft geen enkele compassie te verwachten zodra je aangeeft niet
meer mee te doen, integendeel, je wordt genadeloos afgerekend.
De ontmaskering
Een narcist is diep gekrenkt als hij ontmaskerd wordt en geen
vat meer op je heeft. Hij zal alles doen om jou een hak te zetten.
Ook kan hij het niet verkroppen als jij de relatie beëindigt, hij
is toch degene die de macht heeft? Hij zal je daarom willen
(blijven) treffen. De zaken niet afhandelen want hij is gebaat bij
traineren. Zo kan hij de macht over jou houden en jouw leven
blijven controleren. Steeds opnieuw opduiken om onrust te zaaien.
Hij wil zijn gelijk halen en schuwt niets, ook geen juridische
stappen. Een narcist is een geducht tegenstander.
Hij heeft meestal direct een nieuwe geliefde, als die al niet op de
reservebank zat. Een narcist kan het niet alleen, hij heeft
narcistische voeding nodig. Zonder dat kan hij niet functioneren,
hij heeft geen 'zelf' en leeft op bewondering, maar ook op
conflicten en deining.
Stil worden, jezelf hervinden
En jouw zelf? Hoe is het daarmee gesteld? Zodra je uit de schijnwereld van de narcist stapt wordt je op jezelf teruggeworpen. Een zelf dat je bent kwijtgeraakt onderweg. Het is nu zaak om middels zelfonderzoek te achterhalen wie je bent, wie je was, wie je wilt zijn. Je te her-inneren waar jij blij van wordt, wat voor jou belangrijk is, kortom, om vanuit zelfinzicht een eerlijk leven op te bouwen. Hoe je dat doet? Door stil te worden, te luisteren naar je innerlijke stem, door bijvoorbeeld te mediteren of yoga te doen. Door jezelf centraal te stellen, door de relatie met jezelf voorrang te geven. Dan zal je geen prooi meer zijn voor een narcist, omdat je het spel van beide kanten leert doorzien. Je begrijpt de trucs en je krijgt inzicht in je eigen automatismen.
Noot: Een narcist kan ook een vrouw zijn, alhoewel narcisme meer voorkomt onder mannen. Voor de leesbaarheid is dit artikel in de hij-vorm geschreven.
